Het zijn doorgaans de ouders die hun kinderen meenemen naar de bioscoop. JEF pleit voor een ommekeer: wat als kinderen hun ouders meenemen? Jong én oud kunnen genieten van dezelfde goede film. Dat is het soort cinema dat JEF graag wil aanbieden.
Net zoals in de jeugdliteratuur, wordt er ook binnen de kinder- en jeugdfilm steeds vaker afgestapt van al te rigide of strenge definities. Wanneer we de kinder- en jeugdfilm koste wat kost willen definiëren, lopen we immers het risico op verenging en reductie, en dus op isolement. Het is overigens niet omdat je een definitie vermijdt, dat je niet kan spreken over een coherente, betekenisvolle en herkenbare categorie, maar je voorkomt wel hokjes, veronderstellingen en waardeoordelen. Precies door het scheiden van kinderen en volwassenen als aparte publieken, maak je het moeilijker om elkaars perspectieven en ervaringen te verbeelden en te begrijpen. (Dat geldt in beide richtingen.)
Bij de release van de animatiefilm Gruwelijke rijmen beweerde JEF trots: “Deze film kent geen bovengrens. Hij doet zesjarigen lachen en huiveren, tieners vergeten dat ze naar een sprookjesfilm zitten te kijken en ouders en grootouders vergeten haast dat ze hun (klein)kinderen bij hebben. Allemaal zitten ze op het puntje van hun bioscoopstoel.” Uit elke JEF film kunnen volwassenen een boeiend verhaal destilleren. Dat kan dezelfde verhaallijn zijn als die van de kinderen, maar het hoeft niet per se.
Kato De Boeck, die met haar afstudeerfilm Provence talrijke prijzen won op zowel de reguliere als de kinderfilmfestivals: “Ik ontdekte dat jonge kinderen op zoek zijn naar concrete verhaallijnen die je niet altijd krijgt in mijn film. Kinderen verwachten vaak expliciete antwoorden op hun vragen en die bied ik niet. Daarom beschouw ik Provence in eerste plaats als een film voor volwassenen, maar ik vind het mooi dat kinderen er op hun manier ook iets uithalen.”
Identificatie kan dus op verscheidene niveaus, ook voor volwassenen. Tenminste, als ze niet enkel karikaturen krijgen voorgeschoteld. Ken jij een volwassene die zich op een diepe manier verbonden voelt met Alberto Vermicelli, of met de volwassenen in Home Alone? Maar bekijk het aanbod van het JEF festival dit jaar en je ontdekt een rijke schakering volwassenen, gaande van een vader met een politiek dilemma (De club van lelijke kinderen), een vader en zoon met een communicatiestoornis (Mier), een moeder die doodsbenauwd is voor haar dochter (System crasher), enz.
Je hoeft de volwassenen zelfs niet in beeld te zien om hun situatie te herkennen. Vorig jaar werd Vechtmeisje op het JEF festival ook door het volwassen publiek heel positief onthaald, hoewel de ouders van hoofdpersonage Bo zoveel mogelijk buiten beeld blijven. Regisseur Johan Timmers: “Ik koos ervoor om de hele tijd Bo’s standpunt vast te houden. Zo hield ik de ouders letterlijk op een afstand. Dit is niet hun verhaal.” Toch kon elke ouder zich perfect herkennen in de rollen van Bo’s moeder (gespeeld door Hilde De Baerdemaeker) en vader.
In het beste geval leidt dit achteraf tot een gesprek tussen kinderen en ouders. Filmmakers dromen ervan dat jong en oud na afloop van de film met elkaar in gesprek gaan om de thema’s verder uit te diepen. Zoals de Nederlandse regisseur Willem Bosch (Hiernamaals) het verwoordt: “Goede kinderfilms gaan over zaken die ouders bespreken terwijl de kinderen bovenaan de trap stiekem meeluisteren. Daardoor maak je dingen bespreekbaar en verleg je grenzen. Daar heb je als kind wat aan.” En als volwassene ook.
Anke Brouwers: “Het toevoegen van 'volwassenen'films aan het festivalaanbod, zal aantonen dat kinderen en jongeren méér begrijpen (aanvoelen, deduceren) dan we denken. En omgekeerd waarschijnlijk ook dat volwassen 'minder' begrijpen dan ze zelf vaak denken. Uiteraard is het essentieel dat bij het aanbieden van eerder complex of confronterend materiaal er voor een gepaste omkadering wordt gezorgd. Als de film geen absolute antwoorden wil bieden op 'alles' (net zomin als het echte leven dat doet), dan is een dialoog achteraf wenselijk en verrijkend. Maar een goed gesprek na een film? Dat is toch eigenlijk altijd onontbeerlijk, voor jong én oud.”
Als we het er allemaal over eens zijn dat jeugdfilms verdienen om door volwassenen bekeken te worden, moeten zij ook de kans krijgen om de film te zien. In de bioscopen zitten kinderfilms opgesloten in een beperkt aantal time slots: als ze de bioscoopschermen halen, is dat vaak uitsluitend op woensdagmiddag en zondagochtend.
Daar is niet elke filmmaker blij mee. Mischa Kamp - Nederlands meest bekroonde kinderfilmregisseur van de voorbije jaren - hield onlangs een pleidooi. Haar prachtige film Kapsalon Romy heeft het over een oma met dementie en hoe dat de banden tussen ouders, kinderen en kleinkinderen verandert, een thema dat een breed (en ook volwassen) publiek aanbelangt. Mischa Kamp: “Er waren nauwelijks bioscopen die de film ‘s avonds durfden programmeren. Volwassenen die naar Kapsalon Romy wilden gaan kijken, kregen geen kans, tenzij op zondagochtend om 10u of tijdens de vakanties. In Alkmaar gaven ze de film wel een vertoning om 19u en die was steeds uitverkocht. Films voor het hele gezin passen perfect in de vooravond.”
Het JEF festival gaat graag mee in dit verhaal en lanceert dit jaar een nieuw programma. Om volwassenen en kinderen samen in de zaal te krijgen voor titels die doorgaans als grotemensenfilms staan geregistreerd, cureerde Film Fest Gent een selectie films die zich lenen tot de ideale familie-uitstap.
In Shoplifters (van Hirokazu Kore-Eda) wordt een meisje opgenomen in een warm misdadigersgezin, in King of the Belgians (van Jessica Woodworth, Peter Brosens) moet de koning anoniem op reis om een volksopstand te sussen, en Les Misérables (van Ladj Ly) toont jongeren uit de banlieus in hun turbulente relatie met hun omgeving en met de ordehandhavers.
Goedgekeurd voor ouders en kinderen door Film Fest Gent en JEF, als resultaat van een boeiende denkoefening. En ook via Anima werd een brug overheen de generatiekloof geslagen: de prachtige animatiefilm Marona was openingsfilm bij zowel JEF en Anima. En of er nu overwegend kinderen of volwassenen in de zaal zaten, ontroering en bewondering waren in beide gevallen even groot.