Wolfwalkers is visueel nog ambitieuzer dan z’n voorgangers. De Ierse volkscultuur lijkt met regisseurs Tomm Moore en Ross Stewart twee uitstekende ambassadeurs te hebben gevonden, want dit lyrisch avontuur is opnieuw diep geworteld in de Ierse verhalenschat. Na The Secret of Kells en Song of the sea is hun zogenaamde ‘Irish Folk Trilogy’ nu compleet.

Wolfwalkers speelt zich af in 1650 tegen de achtergrond van de brutale kolonisatie van Ierland. De Engelse bezetter stuurt een jager (met de stem van Sean Bean) naar de afgelegen buitenpost Kilkenny, een stadje dat zich steeds verder uitbreidt ten koste van de omliggende bossen. Samen met zijn dochter Robyn moet de jager de laatste kudde wolven uitroeien. In de stad, die door de Engelsen na een bloedig beleg werd veroverd, zijn vader en dochter onwelkome buitenstaanders, gezanten van een vijandig regime.

In het woud ontdekt Robyn de waarheid achter de plaatselijke legende over de zgn. wolfwalkers. Ze ontmoet Mebh, een meisje dat zich in haar slaap verplaatst in het lichaam van een wolf. Mebh wacht ongeduldig op de terugkeer van haar moeder, om samen de roedel naar een veilige plek te leiden. Haar vriendschap met Mebh stelt Robyns relatie met haar vader zwaar op de proef. Ze dreigt zelf te veranderen in één van de wezens die hij moet doden.

Wolfwalkers is een op-en-top actiefilm waarin twee rebelse meisjes proberen hun volk te beschermen en hun levenswijze te vrijwaren. Dankzij onderliggende verhaallijnen over empowerment, kolonialisme en de relatie tussen mens en natuur kan deze film op elke leeftijd op een verschillende manier, maar even intens worden genoten.

Wolven en wolf-krijgers

Kilkenny (waar ook Cartoon Saloon is gevestigd) is een vruchtbare bodem voor volksverhalen uit een tijdperk vol bijgeloof en magie. Ooit waren wolven in Ierland zo massaal aanwezig dat er een speciaal hondenras werd gekweekt om erop te jagen, de Ierse wolfshond. Wolven kregen een bijzondere plaats in de Ierse folklore. Net zoals de selkies uit Song of the sea, gaat het bij wolfwalkers om mensen die de gedaante van een dier aannemen - of vice versa. De bekendste Ierse tribe van wolfwalkers kwam uit Kilkenny: de man-wolves of Ossory, nazaten van de legendarische edelman Laignech Faelad. Zij bezaten de gave om zichzelf in een wolf te veranderen. Terwijl ze in wolvengedaante over het land jaagden, bleef hun menselijk lichaam achter alsof het dood was. Het mocht niet verplaatst worden, anders zou de ‘mens-wolf’ het niet terugvinden en voor altijd als wolf blijven ronddolen. In hun dierlijke gedaante waren ze even bloeddorstig als echte wolven.

Zulke legendes vinden hun oorsprong bij de Ierse krijgers die graag met wolven vergeleken werden en die wolvenkapsels en -huiden droegen tijdens hun raids. Hordes jonge vrijbuiters zochten hun toevlucht in de wildernis en er werd gefantaseerd dat ze leefden als halve wolven, wolf-krijgers die jacht maakten op mens en dier. De vergelijking met de wolf betrof hun woeste wreedheid en hun krachtdadigheid in seks en strijd. Dat hun plaats in deze film wordt ingenomen door twee dappere meisjes, is veelzeggend.

"We werden geïnspireerd door legendes uit onze regio," zegt regisseur Tomm Moore. "Als tiener hoorde ik verhalen over de man-wolves of Ossory. We hebben een deel van die mythologie overgenomen en er onze eigen artistieke invulling aan gegeven. Wat ons vooral inspireerde was dat de wolf werd gezien als een individu, een kompaan, in plaats van een monster waar je tegen moet vechten.” Co-regisseur Ross Stewart beaamt: “Tijdens onze research ontdekten we talrijke verhalen waarin de wolf werd geportretteerd als een wijze figuur. Wie hem eerlijk behandelde, kon op zijn hulp rekenen.”

Ierland versus Engeland

De slechterik in dit verhaal werd geplukt uit de geschiedenis: de Engelse staatsman Oliver Cromwell wordt hier als Lord Protector aangesproken. Het is niet toevallig dat de kolonisator de uitroeiing van de wolven op z’n geweten krijgt. Het verdelgen van de wolven symboliseert de strijd tussen het natuurgeloof van de Ieren en de christelijke bezettingsmacht. De Engelsen zijn doodsbenauwd voor ‘het beest’ dat op de loer ligt. De natuur is volgens deze puriteinen een wilde kracht die moet worden getemd en naar Gods hand gezet. De christelijke kolonisten willen heidense tradities vernietigen en een regime vestigen op basis van angst en misleiding; ze willen niet enkel de politiek beheersen maar ook het denken van de mensen. Wolfwalkers passen niet in dat plaatje - wild en ongeremd gehoorzamen zij aan de wetten van de natuur, eerder dan aan God.

Als de meisjes erin slagen om de wolven en het woud te redden, is dat een overwinning voor de Ierse identiteit en de cultuur. Die bloedlijn wordt verder gezet met Wolfwalkers (en de vorige films uit de Irish Folk Trilogy), een vergeten verhaal wordt weer tot leven gewekt en voor uitsterven behoed. Een flard Ierse taal in de film kan dit enkel onderlijnen.

Heroïsche meisjes

Alles wat ongetemd is, boezemt angst in. En dan hebben we het niet enkel over de wolven maar ook over twee vrijgevochten meisjes in de hoofdrol. De rode lokken van Mebh geven al een hint prijs over haar ware aard. En Robyn wil zich niet laten kneden tot een gewillige dienares, ze weigert haar onafhankelijkheid op te geven.

Volgens Tomm Moore werd het verhaal beïnvloed door de heroïsche esthetiek van o.a. Studio Ghibli’s Princess Mononoke, bijvoorbeeld wanneer Robyn gebiedend voor haar vader staat met wapperende haren, of wanneer ze op de rug van een wolf door de stadspoort rijdt. Op de tonen van het lied Running with wolves van de Noorse zangeres Aurora (dat verrassend genoeg niet speciaal voor de film werd geschreven) genieten de meisjes voluit van hun vrijheid. Enkel de volwassenen kunnen hun zusterband onder druk zetten, wanneer Robyn haar eigen morele keuzes maakt en vader er daardoor niet in slaagt zijn dodelijke missie te volbrengen. Zo wordt de vader-dochterrelatie een centraal thema in het scenario.

Mens versus natuur

Net zoals Princess Mononoke is Wolfwalkers in essentie een eco-fabel over het conflict tussen mensen die de natuur willen domineren en zij die ermee in harmonie samenleven. Dat conflict komt tot uiting in sterke visuele contrasten.

De stad oogt hoekig. Een afgeknot decor, waarin gebouwen via strak lijnenwerk op elkaar zijn geplaatst. De stedelingen zien er vierkant en robuust uit. In het kasteel van Lord Protector wordt het beeld nog platter, het beklimmen van een wenteltrap is zoals verdwalen in een prent van Escher. Maar buiten straalt het bos vol sprankelend leven. Wanneer de roedel er doorheen trekt, golft het hele woud als een oceaan. Ross Stewart: “Het bos weerspiegelt de authenticiteit van Ierland, waarin het weelderige groen wordt doorbroken door het oranje van de eikenbomen.”

Tomm Moore: “We baseerden de stedelijke wereld op kunstvormen uit die tijd. Voor illustraties bij gedrukte teksten werden meestal houtsneden gebruikt. Die hebben een scherp afgelijnde geometrie met grote egale kleurvlakken.” Het bos daarentegen werd in potlood geschetst met losse lijnen en ronde vormen, en daarna ingekleurd met organische aquarel tinten. “Met deze handgetekende Keltische grafiek willen we ons publiek iets tijdloos bieden.”

Moore en Stewart lijken zich weinig te bekommeren om de mise-en-scène of het realisme van de beweging. Figuren die over een plat vlak bewegen of die versmelten met hun omgeving … Je kan moeilijk verder afwijken van het gebruikelijke foto-realisme, waarbij je als het ware de wolvenhaartjes kan tellen. Deze animatoren streven niet naar realistische perfectie. Omdat de lijnvoering er ons voortdurend aan herinnert dat dit het werk is van menselijke arbeid, wordt de passie van de animatoren tastbaar in elk frame.

Wolfvision

Misschien wel de meest spectaculaire scènes zijn de momenten waarop de meisjes in een gloed van pure energie transformeren in wolven. We kijken niet enkel mee door hun (wolven)ogen maar ervaren zelfs wat ze horen en ruiken. Zintuiglijkheid ten top. “Die ‘wolfvision’ toont de wereld door de ogen van de wolven, met geïntensiveerde kleuren en expressiviteit,” zegt Tomm Moore. “Daarvoor maakten we gebruik van een driedimensionale camera.” Ross Stewart: “De actie werd vooraf uitgewerkt in een VR omgeving. Die 3D modellen dienden als referentie, waarna alles opnieuw werd geanimeerd met potlood en houtskool op papier. Het eindresultaat is dus handgemaakt, maar gebaseerd op computertechnologie die we nog nooit eerder hadden gebruikt. Die wolfvision moest een echte rit in de achtbaan worden. Het gaat om zintuiglijkheid, dus we hielden de ‘gewone wereld’ vrij monochroom, maar lieten hun zintuigen gloeien en schitteren."

Estafetteloop

Wolfwalkers is ambitieuzer dan het voorgaande werk van Cartoon Saloon, het budget voor deze film werd zowat verdubbeld en Moore gaf meer uit handen aan collega Ross Stewart, na het indrukwekkende werk dat hij leverde aan Song of the sea en The secret of Kells.

"Dit verhaal is een doorgeefluik voor de wijsheid en waarheid uit het verleden," beweert Moore. “We putten telkens opnieuw uit Ierse legenden om kennis op te delven die we in de moderne wereld dreigen te verliezen. De verhalen zijn tijdloos en kunnen door elke generatie opnieuw worden verteld, aangepast aan de kenmerken van de tijd. Zoals bij een estafetteloop, waarbij je een stokje uit het verleden naar het heden en verder naar de toekomst doorgeeft." Dat maakt van Wolfwalkers een aangrijpend meesterwerk, even verbluffend mooi als diepgravend.